Với dáng người bé nhỏ, bộ quần áo rộng thùng thình và vẻ mặt tinh quái, Jack Ma không phải là một thần tượng của làng giải trí nhưng khi đi trên phố, trên tàu điện hoặc tại sân bay, ông vẫn thường xuyên phải dừng lại vì người hâm mộ hỏi xin bút tích.
Là người sáng lập Alibaba.com – một trong những website thương mại điện tử lớn nhất và thành công nhất với trị giá trị thị trường có lúc lên tới 26 tỷ USD – Jack Ma có thể làm mê hoặc đông đảo người nghe bằng những phát biểu về tương lai của lĩnh vực thương mại điện tử của Trung Quốc. Ông còn được coi là Bill Gates của Trung Quốc và nằm trong số những người có ảnh hưởng nhất đền ngành công nghệ thông tin thế giới nhưng khi trò chuyện riêng, Ma thú nhận rằng ông là người hay xấu hổ và không thực sự thích thú với sự chú ý của đám đông ngưỡng mộ.
Từ con số không…
Thành công đến vậy nhưng Jack Ma chưa từng học qua một trường lớp công nghệ nào. Ngạc nhiên hơn nữa, ông nguyên là một giáo viên tiếng Anh. Sinh năm 1960 tại Hàng Châu trong một gia đình có bố công tác trong ngành kịch nói, mẹ làm trong lĩnh vực sửa chữa đồng hồ, Ma lớn lên với giấc mơ trở thành một một cảnh sát hoặc một nhà khoa học. Nhưng ngay từ bé, ông đã tỏ ra rất có năng khiếu học tiếng Anh và vô cùng yêu thích môn học này.
Từ năm 12 tuổi, ngày nào cũng vậy, dù mưa hay nắng ông cũng đi xe đạp 45 phút tới một khách sạn để nói chuyện với các du khách người Mỹ, qua đó trau dồi tiếng Anh. Ròng rã như thế trong 9 năm trời, cộng với bằng Đại học Sư phạm Hàng châu Khoa Tiếng Anh, ông đã trở thành một người cực giỏi thứ ngôn ngữ này và hoàn toàn có thể sống sung túc, yên ả bằng nghề dạy học và biên phiên dịch.
Nhưng vào năm 1985, chuyến đi thăm một người bạn ở Australia đã làm thay đổi định hướng cuộc đời Ma. Ông nhớ lại: “Những gì mà tôi được học trước đó ở trong nước là Trung Quốc là nước giàu nhất trên thế giới. Nhưng khi tới Australia, tôi thấy mọi cái khác hẳn. Tôi bắt đầu nghĩ mình phải dùng đến trí óc của chính mình để đánh giá, để suy nghĩ.” Sau đó, Ma bắt đầu để ý nhiều hơn đến các hoạt động kinh doanh.
Và cuộc đời vẫn có những ngã rẽ không thể ngờ tới. Năm 1995, có nghĩa là mới cách đây hơn 10 năm, trong một một đoàn doanh nghiệp đi Mỹ, một doanh nhân Mỹ nói với ông rằng, với Internet, chỉ cần ngồi nhà cũng có thể tìm hiểu thông tin doanh nghiệp. Thế là, mặc dù mới lần đầu biết thế nào Internet, Jack Ma đã thấy ngay đây là một nguồn khai thác thông tin rất tuyệt vời.
Về nước, Ma hăng hái lên mạng nhưng thất vọng khi chẳng thấy thông tin nào về các doanh nghiệp Trung Quốc. Ý tưởng thành lập một website chuyên cung cấp thông tin về các doanh nghiệp Trung Quốc bất ngờ xuất hiện từ đó.
Cùng với việc viết đơn xin thôi việc, Ma vay bạn bè được số tiền 2.000 USD và bắt tay ngay vào việc thực hiện ý tưởng của mình. Với những mối quan hệ rộng rãi trong thời gian đi làm phiên dịch, ông đã nhận được sự hỗ trợ về thông tin và kỹ thuật từ nhiều nguồn, trong đó có Bộ Ngoại thương Trung Quốc, để xây dựng website. Với ông khi đó, hỗ trợ kỹ thuật là vô cùng quan trọng vì ông hoàn toàn mù tịt với mảng này.
Hăng say với ý tưởng mới, mỗi ngày Ma làm việc tới 16 tiếng đồng hồ. Hiện công ty của ông có trên 3.000 nhân viên, nhưng ở thời điểm đó, nỗ lực lắm Ma cũng chỉ dám thuê hơn 20 người. Khi đó, ở Trung Quốc, Internet vẫn là một thứ xa xỉ, nên không ít người cho việc làm của Ma là phí công vô ích.
Qua tìm hiểu ở Mỹ, Ma cũng biết, không giống như những trang web giao dịch giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng, kiểu website giao dịch giữa các doanh nghiệp như ông đang xây dựng rất dễ gặp thất bại. Do đó, trong bối cảnh số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ đang bùng nổ ở Trung Quốc, ông quyết định hướng website của mình vào đối tượng này.
Với ước muốn trang web thông tin của mình sẽ là cả một kho báu thông tin vô tận và quí giá cho mỗi doanh nghiệp, giống như kho báu mà Alibaba đã mở ra trong câu chuyện cổ tích “Alibaba và 40 tên cướp”, Ma quyết định lấy cái tên Alibaba để đặt cho trang web này.
Nhưng toàn bộ số vốn mà Ma có ban đầu chẳng mấy chốc đã hết veo. Lại một lần nữa ông chạy đôn đáo khắp nơi để vay mượn. Lần này, dù vẫn e dè trước dự án của Ma, bạn bè và họ hàng cũng cho Ma vay tổng số tiền 60.000 USD. Nhưng số vốn này vẫn còn quá ít ỏi so với những yêu cầu của việc xây dựng trang web, và không bao lâu sau, Ma lại nhẵn túi. Nhưng ông quyết tâm không bỏ cuộc.
Với tài ăn nói khéo léo và những mối quan hệ rộng rãi, Ma đã thuyết phục được một quỹ đầu tư mạo hiểm của ngân hàng Goldman Sachs (Mỹ) bỏ ra 5 triệu USD để đầu tư vào công ty của ông.
…đến công ty nhiều tỷ USD
Với chất lượng dịch vụ tốt, giá cả phải chăng, số lượng khách hàng đăng ký sử dụng Alibaba không ngừng tăng lên. Alibaba.com có hai website con là Alibaba International và Alibaba China.
Alibaba International hiện là cổng thương mại điện tử cho giao dịch giữa các doanh nghiệp lớn nhất thế giới với 2.5 triệu người đăng ký sử dụng từ hơn 200 quốc gia. Mỗi ngày, có hơn 500.000 người truy cập vào trang này. Nhờ website, một cơ sở sản xuất đồ chơi quy mô gia đình của Trung Quốc cũng có thể bán hàng trực tiếp cho một công ty Mỹ.
Còn Alibaba China đã trở thành website thương mại điện tử tiếng Trung lớn nhất thế giới, với khoảng 14 triệu người đăng ký sử dụng. Năm 2006, doanh thu của Alibaba.com là 200 triệu USD, tăng gấp đôi so với năm 2005. Dự báo, đến năm 2009, doanh thu của công ty sẽ là 1,3 tỷ USD.
Với thành công lớn của Alibaba.com, đến năm 2003, Jack Ma lại thuyết phục được một đối tác Nhật Bản đầu tư 20 triệu USD để mở một trang web bán đấu giá có tên Taobao.com. Hiện trang web này đã trở thành trang web bán đấu giá lớn nhất của Trung Quốc là một trong những trang web toàn cầu phổ biến nhất xét về số lượng người truy cập. Năm 2006, khối lượng giao dịch trên Taobao đạt mức 1 tỷ USD, tăng 8 lần so với năm trước đó.
Mỗi năm, Alibaba lại lớn lên nhờ những sáng kiến để giải quyết những vấn đề cụ thể liên quan đến thị trường Trung Quốc. Những sáng kiến đó của Alibaba thường bị các công ty khác bắt chước, một sự thật mà Ma rất không thích. “Các bạn nên học từ đối thủ cạnh tranh của mình, nhưng đừng bao giờ bắt chước họ. Nếu bắt chước, bạn sẽ không thể tồn tại”, Ma nói.
Năm 2005, Alibaba trở thành tâm điểm thu hút của thế giới công nghệ khi quyết định bán cho Yahoo 35% cổ phần với giá 1,7 tỷ USD. Nhưng tất cả chưa dừng ở đó. Và ngày 6/11 năm ngoái, Alibaba lại một lần nữa khiến cả thế giới phải chú ý khi tiến hành phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) và huy động được lượng vốn lên tới gần 2 tỷ USD, ngang ngửa với số vốn mà “đại gia” tìm kiếm Google huy động được trong đợt IPO năm 2004. Sau đó, các nhà đầu cơ đã đẩy cổ phiếu của Alibaba tăng giá thêm 193% ngay trong ngày giao dịch đầu tiên, khiến giá trị của công ty vọt lên mức 26 tỷ USD.
Khi được hỏi về bí quyết thành công, Ma cho biết: “Tôi không phải là một chuyên gia công nghệ. Nhưng tôi nhìn công nghệ với con mắt của những khách hàng, những con người bình thường.”
Còn nhiều chuyên gia trong giới công nghệ thông tin thì cho rằng, thành công của Alibaba là website này biết cách đáp ứng những nhu cầu cụ thể ở Trung Quốc, trong khi nhiều đối thủ nước ngoài khác như người khổng lồ tìm kiếm trên mạng Google hay website thương mại trực tuyến eBay lại không chịu điều chỉnh để thích nghi với những điều kiện cụ thể ở đây.
Ma cho biết, phần lớn những ý tưởng của ông xuất hiện khi ông đang tắm. Ông thích dành thời gian rảnh rỗi đi dạo với 4 chú chó cưng, chơi cờ và đánh bài, mặc dù ông không phải là một tay chơi bài chuyên nghiệp. Ông nói: “Tôi không giỏi chơi bài nhưng tôi đã học được nhiều triết lý kinh doanh từ trò chơi này.”
Nhìn về phía trước, Ma cho biết, giấc mơ của ông là dùng những nguồn lực của tập đoàn để cải thiện đời sống của mọi người dân Trung Quốc, đặc biệt là 900 triệu nông dân của nước này. Ông nói: “Phải có một cách nào đó để sử dụng kinh nghiệm và bí quyết của chúng tôi để giúp họ sống đỡ khổ hơn.”
